Evren Kaç Yaşındadır?
Evrenin yaşı birçok insan için düşünülemeyecek kadar büyük olduğu için, sadece bir sayıdır. Fakat, astronomi için evrenin yaşını bilmek çok önemlidir. Çünkü evrendeki cisimlerin ilk oluşum zamanını bilmek, neler keşfedebileceğimizin sınırıdır.
Sınır neden evrenin yaşı ile belirleniyor? Evrende yapacağımız her keşif, bize o cisimden gelen ışık ile ilgilidir. Ve ışığın sabit bir hızı vardır. Yani 1 yılda gidebileceği mesafe bellidir. Örneğin; gezegenimizden 50 milyon ışık yılı uzaklıkta bir galaksi keşfedildiğinde, o galaksiden bize gelen ışık 50 milyon yıl öncesine aittir. Dolayısıyla evren ne kadar zaman önce oluştuysa, Dünya’dan gözlemleyebileceğimiz alanın büyüklüğü o kadardır.
Günümüzde çeşitli araştırmalar ile oluşturulan teoriler sonucundan bu alanın büyüklüğünün, yani evrenin yaşının 13,8 milyar yıl olduğu düşünülüyor.
(Daha fazla bilgi için ışık yılı nedir ve ışık hızı nedir yazılarımıza bakabilirsiniz.)
Evrenin Yaşı Nasıl Hesaplanıyor
Evrenin yaşı iki farklı yöntem kullanılarak belirlenebiliyor: evrendeki en eski cisimleri inceleyerek veya evrenin ne kadar hızlı büyüdüğünü ölçerek.
Evren içerisindeki cisimlerden daha genç olmaz. Bu yüzden içerisinde ilk oluşan cisimleri inceleyebilirsek, ilk oluşum zamanını da yaklaşık olarak bulmuş oluruz. Bunun için referans cisimler, ilk jenerasyon yıldızlardır.
Nüfus III yıldızlar olarak bilinen ilk yıldızlar, büyük ve kısa ömürlülerdi. Başlangıçta sadece hidrojen ve helyumdan oluşan bu yıldızlar, füzyon reaksiyonları yoluyla yeni nesil yıldızların oluşumuna yardımcı olacak ağır atomları oluşturmaya başladılar. Bu yüzden astronomlar ilk yıldızların izlerini arıyorlar. (Yıldızlar ile ilgili daha fazla bilgi için bkz. Yıldız Türleri ve Yıldızların Sınıflandırılması)
Evrenin yaşını belirlemek için ilk yıldızlar daha bulunamadığı için, benzer özelliklere sahip olan küresel yıldız kümeleri incelenerek de yaklaşık sonuçlara ulaşılabilir. Evrende toplam 150 tane bulunan bu küresel yıldız kümelerinden bilinen en eskisinin içerisindeki yıldızların yaşları 11 ile 14 milyar yıl arasında değişmektedir. Bu büyük aralığın nedeni de tahmin edilebileceği üzere mesafeden kaynaklanmaktadır.
Evrendeki bildiğimiz en eski cisimleri incelediğimizde, evrenin yaşı için kesin olarak söylenebilecek tek şey 11 milyar yaşından daha küçük olamayacağıdır.
Evren Genişliyor
Evrenin sabit olmadığını ilk açıklayan ve teorize eden Belçikalı gökbilimci George Lemaitre, evrenin ya genişlemesi ya da daralması gerektiğini öne sürdü. Bu teorinin üzerinden çok geçmeden 1929 yılında Hubble uzay teleskobuna ismini veren Edwin hubble, uzak galaksileri gözlemlediği sırada, bu galaksilerin hareket ettiklerini fark etti. Ve evrenin günümüzdeki kabul edilen teorilerinin başlangıcı oluştu.
Evren kesinlikle düz ve sabit değildir. Aksine muazzam bir hareketlilik içerisinde, sürekli olarak genişlemektedir. Gökbilimciler evrenin düzensiz olarak değil, belirli bir sabite göre genişlediğini düşünmektedirler. Bu sabite de, Hubble sabiti ismi veriliyor.
Hubble sabiti, evrendeki maddelerin türleri ile doğrudan bağlantılıdır. Normal ve karanlık maddenin evrendeki oranları, genişlemenin ne kadar hızlı olduğunu gösterecektir. Günümüzde evrendeki maddeleri ve bunların oranlarını belirlemek için NASA ile ESA, WMAP ve Planck isimli iki ayrı uzay aracı kullanıyor. Bu araçlar evrenin genişleme miktarını belirlemek için, Big Bang(Büyük Patlama) sonrası kalan termal radyasyonu ölçerek, evrenin haritasını çıkarıyorlar.
NASA evrenin yaşı konusunda ilk sonuçları açıklayan oldu. WMAP uzay aracının elde ettiği bilgilere göre 2012 yılında yapılan açıklamada, evrenin yaşının ± 59 milyon yanılma payı ile 13,772 milyar yıl oluğunu duyurdu.
NASA’nın yaptığı açıklamanın ardından 1 yıl sonra 2013 yılında ESA’da benzer bir sonuç bularak, evrenin yaşının 13,82 milyar yıl olduğunu açıkladı.