Cüce Gezegen Quaoar Halkaları Keşfedildi
Quaoar'ın kendisine 14.500 kilometre uzaklıkta bir yörüngesinin olduğu keşfedildi. Fakat, halkanın var olabilmesi Roche sınırı teorisine göre mümkün değil. Peki, Roche sınırı çürütüldü mü?
Gökbilimciler, Güneş Sistemimizdeki gezegen olma şartlarını sağlamayan dokuz cismi cüce gezegenler olarak sınıflandırmıştı. Bunlardan ilki kriterleri sağlayamadığı için gezegen statüsü elinden alınan Plüton iken, daha önceden asteroid olarak sınıflandırılan sekiz tanesinde biri de Quaoar’dır.
Gökbilimciler bu cüce gezegeni 2002’de Neptün’ün yörüngesinin ötesinde keşfettiler. Ardından, 2007’de Quaoar’ın Weywot adını verdikleri bir uydusu olduğunu keşfettiler. Geçtiğimiz günlerde ise, Avrupa Uzay Ajansı(ESA) cüce gezegenin halkaları olduğunun keşfedildiğini duyurdu.
Fakat, Quaoar’ın halkası kendisinden oldukça uzakta bulunuyor. Ve halkalar konusundaki teoriye göre, bu halkanın bir uyduya dönüşmesi gerekiyordu. Peki neden olmadı?
Quaoar’ın yaklaşık 1.110 kilometrelik bir çapa sahiptir. Uydusu Weywot, yaklaşık 170 kilometre çapındadır ve Quaoar’a 14.500 kilometre uzaklıktaki bir yörüngede bulunuyor. Yeni keşfedilen halka ise, yaklaşık 4.100 kilometre uzaklıktaki bir yörünge yer alıyor. Bu, teoriye konu olan cüce gezegenin Roche sınırının dışında kalacak kadar uzakta olduğu anlamına geliyor. Roche sınırı içinde cüce gezegenin oluşturduğu kütlesel yerçekimi sonucundaki gelgit kuvvetleri, halkanın bir uyduya dönüşmesini engeller.
Gökbilimciler, bu sınırın dışındaki parçaların bir halka değil, bir uydu olmasını beklediklerini belirtseler de, Roche sınırı her zaman halkanın içerisindeki parçaların nerede hayatta kalabileceğini göstermez.
Quaoar’ın Halkası
Gökbilimciler, hem yer tabanlı teleskopları hem de ExOPlanet Uydusunu karakterize eden uzay tabanlı teleskopu kullanarak, 2018 ile 2021 yılları arasında Quaoar’ı gözlemlediler. Quaoar uzak yıldızların önünden geçerken, arka plandaki yıldızın ışığının yanıp sönmesini izlediler. Fakat, ışığın parlaklığında Quaoar’dan önce ve sonra küçük düşüşler de vardı, bu da arka plandaki yıldızı bloke eden bir halkaya işaret ediyordu.
İlginç bir şekilde, gökbilimciler Quaoar’ın uydusu Weywot’u bu şekilde bulmadı. Bu keşif, Hubble Uzay Teleskobu, Quaoar’ın görüntülerinden birinde Weywot’u net bir şekilde gösterdiğinde gerçekleşti.
Roche Sınırı ve Halka
Peki halka Roche limitinin dışındaysa nasıl var olabilir? Satürn ve cüce gezegenler Chariklo ve Haumea dahil olmak üzere halka sistemlerine sahip diğer Güneş Sistemi cisimlerinin halkaları Roche sınırları içindedir.
Quaoar çevresindeki bu keşifle ilgili bu kadar ilgi çekici olan şey, halkanın Roche sınırından çok daha uzakta olmasıdır. Gözlemler sonucunda, halkaların sadece Roche sınırı içinde oluşabileceğine dair teori baştan sona gözden geçirilmesi gerektiği ortaya çıkarıldı.
Bu halkanın Quaoar’a nasıl bu kadar yakın olabileceğine dair ilk spekülasyonlardan biri, uzayın bu bölgesindeki soğuk hava sıcaklıklarıyla ilgilidir. Gökbilimciler, soğuğun buzlu parçacıkların birbirine yapışmasını engelleyebileceğini düşünüyor.
Ayrıca gökbilimciler, Güneş Sistemi’nin uzak köşelerinde bulunan diğer nesnelerin etrafındaki halka sistemleri arayışına devam ederken, Quaoar’ın nasıl uzak bir halkası olduğunu teorileştirmeye devam edecekler.