İnsanoğlu tarihin her döneminde en parlak yıldızın hangisi olduğu hakkında sorular sormuş, hatta bir seviye ötesine giderek, tartışmalara bunu konu etmiştir. Yakın dönemde ise bu sorunun cevabı bellidir: Herkes Güneş’in bize yakınlığından dolayı görünen en parlak yıldız olduğunu söyleyecektir. Bu yüzden böyle bir soruyu biraz değiştirerek asıl öğrenilmek istenen cevaba ulaşmalıyız. Ve bu soru şöyle olmalı: Gece gökyüzünde görünen en parlak yıldız hangisidir? Yıldızlar arasında parlaklık bakımından kıyasıya bir rekabet olsa da, gece görülen yıldızlar arasındaki en parlak yıldız Sirius‘tur.
Büyük Köpek Takımyıldızının bir üyesi olan Sirius, bulunduğu takımyıldızın içerisindeki yıldızlar arasında belirgin bir şekilde seçilebilir olduğu için “Alfa Büyük Köpek veya Köpek Yıldızı” takma adları ile de biliniyor.
Sirius, tıpkı Kutup Yıldızı Polaris gibi iki yıldızdan oluşan bir sistemdir. Fakat Dünya’ya olan uzaklığı dolayısıyla iki yıldız, tek parçaymış gibi görünüyorlar. İkili yıldız sisteminin büyük yıldızı olan Sirius A, bir ana sekans yıldızdır. Kısmen daha küçük olan Sirius B ise, bilinen en büyük beyaz cüce yıldızlardan birisidir. (Beyaz cüce için bkz. Yıldız Türleri ve Yıldızların Sınıflandırılması)
1844 yılında Friedrich Wilhelm Bessel’in Sirius’un hareketindeki ufak dalgalanmayı fark etmesiyle Alvan Clark tarafından keşfedilen Sirius B, yıldız çiftinin Dünya’dan görünen parlaklığına artı bir etkide bulunmuyor. Güneş’in yaklaşık 20 katı parlaklığında olan Sirius A, yıldız çiftinin parlaklığını belirleyen yıldızdır.
Gökyüzünde Sirius’u Nasıl Buluruz
Sirius, Kuzey Yarımküre’de genellikle Güneydoğu, Güney ve Güneybatı yönlerinde gözlemlenebilir durumdadır. Aynı zamanda yıl içerisinde Aralık ayından, Nisan sonlarına kadar bu yıldız çok daha belirgin bir şekilde izlenebilir.
Gece gökyüzündeki en parlak yıldızı bulmak ne kadar zor olabilir ki? Sirius’u bulmak her zaman kolaydır. Yine de hangi yıldız olduğu ile ilgili kararsız kaldıysanız, takımyıldızlarını bularak bu işi bir bulmacaya da çevirebilirsiniz. Başlangıç olarak Büyük Köpek takımyıldızını bulmaya çalışabilirsiniz. Fakat her zaman için gece daha kolay gözlemlebilen Orion takımyıldızından yola çıkmak daha mantıklı olacaktır. Orion’un Kemeri üzerinden bir çizgi çekerek, sekiz kemer boyu ilerlerseniz Sirius’u bulacaksınız.
Sirius’un Parlaklığı
Gökbilimciler yıldızların parlaklığını, görünür büyüklükleri ile ifade ederler. Fakat burada bir ince detay var ki, görünen büyüklük değeri ne kadar küçükse, yıldız o kadar parlaktır. Örneğin en parlak yıldız olarak kabul ettiğimiz Sirius’un görünür büyüklük değeri -1.46, en parlak ikinci yıldız olan Canopus‘un ise -0.72’dir.
Dünya’ya Sirius’tan daha yakın yıldızlar olmasına rağmen neden en parlak yıldızdır? Yıldızlar sıcaklıklarına göre sınıflandırılırlar. Burada karşılaştırma yapmak için Dünya’ya 8.7 ışık yılı uzaklıkta bulunan Sirius’tan daha yakın olan Proxima Centauri‘yi (4,7 ışık yılı) ve Güneş‘i örnek verebiliriz. Güneş ve Proxima Centauri cüce yıldızlardır. Güneş, sıcaklık bakımından G sınıfı bir yıldız iken, Proxima Centauri M sınıfı bir yıldızdır. Yani Centauri kendi sistemimizin yıldızı olan Güneş ile karşılaştırıldığında bile oldukça sönüktür.
Buna karşın en parlak yıldız olan Sirius, gökbilimciler tarafından A sınıfı bir yıldız olarak sınıflandırılır. Bu, Sirius’un Güneş’ten çok daha sıcak bir yıldız olduğu anlamına geliyor. Güneş’in yüzey sıcaklığı 5.500 derece iken, Sirius’un yüzeyinin sıcaklığı yaklaşık 9.400 derecedir. Ayrıca Sirius boyut bakımından Güneş’in iki katından biraz küçüktür. Yıldızların uzaklıklarının görünür parlaklıkları üzerinde etkisi olsa da, aralarında yüzlerce kat uzaklık farkı olmadıkça birinci etken değildir.
UzayCo