Güneş Tutulması Nedir ?

Güneş tutulması, Güneş ile Dünya arasına giren Ay’ın yüzeyinin, Güneş yüzeyini tamamen veya kısmi şekilde kapladığı görünüme verilen isimdir. Kısaca, bu olayı devasa bir binanın gölgesinde olmak gibi düşünebilirsiniz.

Güneş tutulması esnasında, tüm dünya aynı anda gölgede kalmaz. Çünkü, Ay’ın gölgesi tüm gezegeni kaplamaya yetecek kadar büyük değildir. Bu yüzden gölge her zaman için, belirli bir alanla sınırlıdır. Ve Dünya ile Ay yörüngelerinde sürekli hareket ettikleri için, Güneş tutulmasının görülebildiği bölgeler gün boyu değişir.

Güneş tutulmasının 3 farklı türü vardır. Bunlar tam Güneş tutulması, kısmi Güneş tutulması ve halkalı Güneş tutulmasıdır. Her biri Dünya ve Ay’ın bulunduğu uzaklık ve konum ile doğrudan bağlantılıdır.

Tam Güneş tutulması, Güneş’in yüzeyinin, Ay tarafından tamamen kaplanması ile oluşur. Bu yüzden de sadece bir çok etkenin aynı anda oluşması sonucunda meydana gelebilir.

Güneş’in Dünya’dan kabaca 150 milyon kilometre, Ay’ın ise 384 bin kilometre mesafede olduğu düşünüldüğünde, Ay ile Güneş’in Dünya’dan görünür büyüklüklerinin eşitlendiği bir konumda, yörüngelerinin kesişmesi ile gerçekleşen bu doğa olayı, oldukça karmaşık hesaplar içeriyor.

Tam Güneş Tutulması Şeması

Eğer lisede fizik dersinde ışıklar ve gölgeler konusunu kaçırmadıysanız, yarı gölge ve tam gölge durumlarını bilirsiniz. Tıpkı bu durumdaki gibi Güneş küresel bir ışık kaynağı olduğu için, Güneş Tutulması sırasında umbra ve penumbra olarak iki gölge türü oluşur. Umbra, Güneş ışığının tamamen engellendiği küçük bir bölümdür. Penumbra ise, Güneş ışığının belli bir miktar engellendiği yarı gölge durumudur.

Tam Güneş tutulması sırasında umbra içerisinde bulunan bölgelerde Güneş tamamen gölgelenir. Bu bölge oldukça ufaktır ve Dünya ile Ay’ın hareketine göre bir çizgi halinde hareket eder. Dünya’nın diğer bölgelerinde ise, bölgenin tam gölge(umbra) yaşanan bölgelere uzaklığına göre belli oranlardan kısmi tutulma yaşanır.

2006 yılında Türkiye’den izlenilen tam Güneş tutulması buna en iyi örnektir. Antalya, Konya, Ordu çizgisinde yüzde 100 tutulma oluşurken İstanbul’da bu yüzde 86 idi.

Oranlar neyi ifade ediyor diye soracak olursanız. Bu oranlar Ay’ın Güneş yüzeyinin ne kadarını kaplar şekilde görüneceği ile ilgilidir.

Kısmi Güneş tutulması, Güneş’in yüzeyinin belli oranlarda Ay ile kapanması sonucunda oluşur. Bu tutulma sırasında Ay ile Dünya’nın düzlemleri tam olarak çakışmadığı için Güneş yüzeyi tam olarak kapanmaz. Ve kısmi tutulma, Güneş yüzeyinin ne kadar kapandığı ile ilgili olarak bazı durumlarda fark edilmeyebilir.

Kısmi Güneş Tutulması görüntüsü
Kısmi Güneş tutulması sırasında Güneş’in yüzeyinin bir bölümünün kapanması yeterlidir.

Kısmi tutulma, hem tam Güneş tutulması sırasında, tam gölge olan bölgeler haricinde, hem de tam tutulmadan bağımsız olarak farklı zamanlarda gerçekleşebilir.

Halkalı Güneş tutulması, Ay’ın Dünya’ya, Güneş’in yüzeyini kapatacak uzaklıktan daha yakın olduğu bir konumda bulunduğu sırada gerçekleşir. Şöyle de açıklayabiliriz:

Ay’ın yörüngesi elips şeklinde olduğu için, yörüngesinin Dünya’ya göre en yakın ve en uzak konumları vardır. Ve Ay’ın Dünya’ya uzaklığı yaklaşık olarak 356 bin ile 406 bin kilometre arasında değişir.

Halka şeklindeki Güneş tutulması
Halkalı Güneş tutulması bölgeye göre değişmek ile birlikte tam gölge bölgesinden bu şekilde görülecektir.

Eğer ki Güneş tutulması, Ay’ın Dünya’ya uzaklığının 379 bin kilometreden daha uzak olduğu bir konumda gerçekleşirse, Ay’ın yüzeyi Güneş’i kapatabilecek kadar büyük olmadığı için hale veya çember şeklinde bir görüntü ortaya çıkar.

Türkiye’den İzlenebilen Son Tam Güneş Tutulması

Türkiye’den tanıklık edilen son tam Güneş tutulması, 29 Mart 2006 tarihinde gerçekleşti. O Güneş tutulmasının Türkiye için ayrı bir önemi vardır. Çünkü aşağıdaki resimden de görebileceğiniz üzere Brezilya kıyıları, Sahra Çölü, Türkiye ve Gürcistan şeridi üzerinden tam olarak görülebiliyordu. Bu yüzden bir çok ülkeden böylesine bir anı kaçırmak istemeyen binlerce turist Türkiye’ye akın etmişti.

Türkiye’den İzlenebilen Son Tam Güneş Tutulması Şeridi

Türkiye’den izlenebilecek bir sonraki tam Güneş tutulmasının 2060 yılında olacağı düşünüldüğünde bir çok kişinin hayatında sadece bir kez yaşayabileceği durumdu.

Güneş Tutulması Hakkında Diğer Yazılar

UzayCo

(Paylaşırken, kaynak belirtmeyi unutmayınız.)

yorum Yap