Dünya’ya ortalama 384.400 kilometre mesafede bulunan Ay, Dünya’nın çevresindeki turunu her 29.5 günde bir tamamlar. Bu yörünge hareketi boyunca, Güneş’in Ay’ın üzerinde belli bir bölgeyi aydınlatmasından dolayı Ay yüzeyinde şekiller görünür. Oluşan şekiller ışığın ve bakış yönüne değişeceği için sadece Dünya’dan bakıldığında böyle görünür. Ve Ay’ın bu farklı görünümleri, Ay’ın evreleri olarak tanımlanır. Bu evreler, Ay’ın Dünya çevresindeki turunu tamamlamasıyla tekrar başa döner.
Bir Yeni Ay’dan diğerine geçmenin ortalama uzunluğu 29 gün, 12 saat, 44 dakika ve 2.8 saniyedir. Fakat, Ay’ın eliptik yörüngesi ve Güneş’in yerçekimi etkilerinden dolayı Ay’ın yörüngeyi tamamlama süresi 29.26 ile 29.80 gün arasında değişebilir. Her bir evrenin ortalama süresi 7.28 gündür. Yine de belirtmekte fayda var ki, Ay’ın eliptik yörüngesinden dolayı bu sayıda biraz değişiklik olabilir.
Dünya’dan gözlemleyen birisi için, Ay’ın Güneş tarafından aydınlatılan kısmının görünümü, Ay’ın yörüngesinde hangi konumda olduğuna bağlı olarak her gün değişir. Ay’ın tamamen Güneş tarafından aydınlatılan tarafını tam olarak görebildiğimizde, bu aşama Dolunay evresi olarak bilinir.
Dolunay’ın son gününde Ay’ın yüzde 100’lük kısmı göründüğü için, bu aşamadan sonra başa dönülerek Ay, aydınlatılan taraf Dünya’ya zıt bölümde kaldığı için birkaç gün boyunca görünmez olur. Ay’ın diğer yüzünün Güneş’e dönük olduğu bu evreye Yeni Ay denir.
Ay’ın Evreleri Nasıl Oluşur
Çoğu insan, Ay’ın evrelerinin Dünya’nın gölgesi sebebiyle oluştuğunu düşünür. Ama durum bununla yakından uzaktan alakalı bile değildir. Resimden de anlaşılacağı üzere Güneş sürekli olarak, Ay’ın yarısını aydınlatır. Yani herhangi bir gölgeleme durumu yoktur. Ay’ın evrelerinin oluşumunun sırrı, Ay’ın aydınlatılan bölgesinin Dünya ile olan açısından kaynaklanır.
Ay’ın Evreleri Nedir ve Neyi İfade Eder
Ay’ın evreleri nedir? Antik çağlarda, medeniyetler Ay takvimi kullandığı için tarihleri tanımlayabilmek amacıyla Ay’ın evrelerinden faydalanmışlardır. Hangi günde olunduğu yazılı olmadığı için, Ay’ın ilk görünme tarihinden itibaren 29,5 gün saymak yerine, takip edilmesi daha kolay olan Ay’ın her bir evresine isim vermeyi seçmişlerdir.
Ay’ın evreleri, Ay’ın ilk ortaya çıkış zamanından bağımsız olarak, tarihi tahmini olarak tanımlayabilmemizi sağladığı için yıllar boyunca kullanılmıştır. Hatta, birçok medeniyet Ay’ın Dünya etrafındaki yörüngesini tamamlama süresini referans alarak takvimler oluşturmuşlardır. Hala İslami Takvim olarak da bilinen Hicri Takvim, Ay’ın 12 yörünge turunu 1 yıl olarak referans almaktadır.
Teknik olarak, Ay’ın evrelerini şu şekilde tanımlayabiliriz: Yeni Ay, İlk Dördün, Dolunay ve Son Dördün evreleri Ay, Dünya ile 0, 90, 180 ve 270 derece açı ile konumlandığında ortaya çıkar.
Bir diğer matematiksel tanımlaması ise, Ay’ın yüzeyinin aydınlatılan yüzdesidir. Ay’ı bir dairesel disk olarak düşünürsek, doğrudan Güneş ışığı ile aydınlatılan alanın toplam alana oranı, Ay’ın yüzeyinin aydınlık kısmının yüzdesini verir. Yeni Ay’da, aydınlık yüzde 0-20’dir; İlk ve son Dördünde yüzde 20-80’dir; Dolunayda ise yüzde 80-100’dür.
Ay’ın Evreleri
Yeni Ay Evresi: Ay’ın ilk evresine gökbilimcilerin verdiği isimdir. Güneş, Ay ve Dünya’nın aynı sırada bulunmasıyla görünmez hale gelen Ay’ın, görünür hale geldiği evredir. Birçok kaynakta bu evrenin sonuna doğru, Ay’ın şeklinden ötürü hilal evresinin başladığı belirtilir.
İlk Dördün Evresi: Ay’ın yarısının aydınlık halde göründüğü evreye verilen isimdir. Ay’ın bu evresi, Güneş ve Ay’ın Dünya’ya göre 90 derecelik açı ile yer aldığında oluşuyor.
Dolunay Evresi: Güneş, Dünya ve Ay bu sıra ile yer aldığında, Ay’ın ön yüzü Dünya’dan bakan birisi için Güneş ışınlarıyla tamamen aydınlık ve görünür olur. Dolunay Ay’ın bu evredeki haline verilen isimdir.
Dolunay, Ay’ın gökyüzünde en parlak olduğu evredir. Bu evre aynı zamanda, Dünya’nın gölgesinin Ay’ın yüzeyine düşüp, bütün Ay tutulmalarının oluştuğu zaman dilimidir.
Son Dördün Evresi: Döngünün bu noktasında Ay, ilk dördün evresi gibi yarı yarıya aydınlık olarak görülür. Kuzey yarım kürede bulunan birisi için Ay’ın sol tarafı tamamen aydınlık, sağ tarafı ise karanlıktır.
