Iapetus Neden İki Farklı Renkte

Satürn’ün uyduları, halkaların içerisindeki durumlarından dolayı her zaman için ilginç hikayeler ortaya çıkarmıştır. Ve bu olayların başlangıcı ise, kesinlikle Cassini uzay aracı ile başlar.

Cassini uzay aracı, Satürn sistemine girdiği 1 Temmuz 2004 tarihinden, Satürn’e ölüm dalışı yaparak görevini sonlandırdığı 15 Eylül 2017 tarihine kadar, görev aldığı süre boyunca, Satürn’ün uyduları hakkındaki ilginçlikleri gösterdi. Belki de en ilginçleri Titan’ın atmosferi ve Enceladus’un yüzey altı okyanusu olsa da, bunlar kadar ilgi çekici olan durumlardan birisi de Iapetus’un garip görünümüydü.

Her ne kadar daha öncesinde Cassini tarafından fotoğrafı çekilmiş olsa da, bu garip görünüm ilk kez uzay aracının Iapetus’a 9 Eylül 2007 tarihindeki yakın uçuşu sırasında fark edildi. Iapetus, deyim yerimdeyse üzerine yanlışlıkla bir kova kahverengimsi renklendirici dökülmüş, beyaz bir şekerleme gibi görünüyordu. Peki, bu nasıl oluştu?

Phoebe ve Phoebe Halkası

Sorunun cevabı, Satürn’den bir hayli uzak konumdaki Phoebe isimli uyduda saklı. Cassini uzay aracı, Satürn sistemine girdiğinde, ilk yakın uçuş gerçekleştirdiği cisim Phoebe’ydi. Bu uçuşlar sırasında dikkat çeken iki nokta vardı: Phoebe, Satürn’ün diğer uydularına göre ters yönde dönüyordu ve daha koyu renkte bir yüzeye sahipti. Güneş Sisteminde, gezegenin oluşumu sırasında ortaya çıkan uydular eğer herhangi büyük bir çarpışma yaşanmadıysa, gezegen ile aynı yönde dönerler. Tüm kanıtlar düşünüldüğünde de, araştırmacılar Phoebe’nin kesinlikle Satürn sistemine sonradan dahil olduğu kanısına varmakta geç kalmadılar.

Satürn'ün Uydusu Phoebe
Satürn’ün uydusu Phoebe

Cassini uzay aracı Satürn’e ulaştığı sıralarda, dünyada da Satürn keşifleri sürüyordu. Spitzer Uzay Teleskopu yakaladığı kızılötesi görüntülerde Satürn’ün halkalarının düşünülenin aksine devasa bir alana yayılı olduğunu keşfetmişti. Phoebe’nin çevresinde yoğunlaşan bu halkaya, Phoebe Halkası ismi verildi. Bu halka inanılmaz büyük bir alana yayılmış ve yoğunluğu çok az olmasından dolayı da sönük bir halkaydı. Fakat, sönük olmasının asıl sebeplerinden bir diğeri de halkanın Phoebe’den kopan parçalardan meydana gelmesinden dolayı, tıpkı Phoebe gibi koyu renkli olmasından kaynaklanıyordu.

Iapetus’un Garip Görünümü

Iapetus, diğer uyduların olduğu gibi halkalar ile aynı düzlemde bulunmuyor. Nedeni tam olarak bilinmese de, tamamen kendine özgü bir yörüngesi bulunuyor. Aşağıdaki yörünge görselini incelerseniz daha iyi anlayabileceksiniz.

Satürn Halkaları (Phoebe Halkası)
Satürn’ün halk E halkasına kadar olan görünümü ve Phoebe halkasının eklenmesiyle oluşan devasa alan

Iapetus, Phoebe halkasının iç kısmında bulunuyor. Ve yörüngesindeki hareketi sırasında, kütlesinin etkisiyle halkadan parçacıkları kendisine çeker. Halkaların düzleminin arasına her girişi sırasında kütlesine çekimine kapılan bu parçacıklar da, uydunun yüzeyine çarparak, Iapetus’un son derece ilgi çekici görünümünü oluşturuyorlar.

Halka, neredeyse tamamen Phoebe tarafından oluşturulduğu içinde, parçacıklar koyu renklidir. Eğer Iapetus, Satürn’ün iç halkaları arasında bu durumda kalsaydı, o halkalardaki parçacıkların renginden dolayı, yüzeydeki renk farklılığı bu denli fazla olmayabilirdi.

Peki neden sadece tek tarafı bu çamurla kaplı görünüyor?  Iapetus yörünge olarak farklı olsa da, yapısal olarak diğer uydular ile benzerdir. Iapetus, yörüngesinde hareket ederken, tıpkı diğer uydular gibi Satürn’e her zaman aynı yüzünü gösterir. Dolayısıyla da, sadece dışa dönük olan yüzü halkadaki parçacıkların çarpmasına maruz kalır.

Paylaşırken kaynak göstermeyi unutmayınız.

yorum Yap