Kara delikler ne sonucu oluşur ? Ve kara delik türleri hakkında kısa bilgiler…
Kara delikler, olağanüstü kuvvetli yerçekimi etkisi ile eğer yaklaşırsa ışığı bile yakalayabilecek düzeyde aşırı yoğunluklu nesnelerdir. Bu özellikleri ile, uzaydaki en tuhaf ve en ilginç nesnelerdir.
“Kara Delik” terimi 1967 yılında Amerikalı astronom John Wheeler tarafından üretildi. Ardından 1971 tarihinde ilk kara delik keşfedildi.
Kara delikler inanılmaz derecede büyük kütleye sahiptirler. Fakat aşırı yoğun olmaları sebebiyle küçük bir bölgede bulunurlar. Kütle – Yerçekimi ilişkisi sebebiyle büyük bir yerçekim kuvveti vardır. Klasik fizik kurallarına göre hiçbir şey ondan kurtulamaz. Hatta ışığı bile içerisinde hapsedebilir.
Böyle güçlü bir çekim, kara delikler söz konusu olduğunda gözlemsel bir problem yaratır. Astronomlar, kara delikleri yıldızlar ve uzaydaki diğer nesneleri görebilecekleri şekilde göremez. Bunun yerine, gözlemi yaparken radyasyona güvenmek zorundadırlar.
Kara deliklerin üç katmanı vardır: dış olay ufku, iç olay ufku ve tekillik.
Bir kara deliğin olay ufku, ışıkların kaçma yeteneğini kaybettiği kara deliğin ağzının etrafındaki sınırdır. Bir parçacık olay ufkunu geçtiğinde ayrılamaz. Yerçekimi, olay ufku boyunca sabittir.
İç bölge ise tekilliğin merkezi olarak bilinir. Kara deliğin kütlesi burada yoğunlaşır.
Klasik fizikte hiçbir şey bir kara delikten kurtulamaz. Ancak, denkleme kuantum mekaniği eklendiğinde oynamalar olur. Kuantum mekaniği altında, her partikül için aynı kütleye ve karşıt elektrik yüküne sahip bir anti-partikül bulunur. Karşılaştıklarında, partikül ile anti-partikül çiftleri birbirlerini yok edebilir.
Bir partikül-antipartikül çifti, bir kara deliğin olay ufkunun hemen ötesinde yaratılmışsa, diğeri dışarı atılırken birinin kara deliğin içine çekilmesi mümkündür. Sonuç, kara deliğin olay ufkunun azalması ve kara deliklerin bozulabileceğidir. Fakat bunlar klasik fizik ile halen reddediliyor. Bu yüzden bilim adamları halen kara delik fonksiyon denklemlerini çözmeye çalışıyorlar.
Kara Delik Türleri
Üç tür kara delik vardır. Bunlar; yıldız kaynaklı kara delikler, devasa kütleli kara delikler ve orta seviye kara delikler.
1. Yıldız Kaynaklı Kara Delikler
Bir yıldızın ömrü dolduğunda, kendisini yok eder. Güneş’in dört kat büyüklüğündeki küçük yıldızlar ömrü sonlandığında, yeni çekirdek beyaz cüce veya nötron yıldızı olur. Büyük yıldızlar ise, yıldız kaynaklı kara delik oluşturabilirler.
Yıldızın çökmesiyle oluşan kara delikler, son derece yoğundurlar. Olağanüstü yerçekimi kuvvetlerinin etkisiyle kara delikler, yakınındaki galaksilerden çektikleri toz ve gaz ile boyutlarını büyütürler.
2. Devasa Kütleli Kara Delikler
Uzayda sayı olarak küçük boyutlu kara delikler fazla olsa da, devasa kütleli kara delikler daha etkilidirler. Devasa kütleli kara delikler kütle olarak Güneş’in milyarlarca katı büyüklüktedir.
Devasa kütleli kara deliklerin oluşma yolları üçe ayrılır. Bunlar:
- Böylesine kara delikler Samanyolu Galaksisi dahil olmak üzere birçok galaksinin merkezinde bulunurlar. Merkezde, boyutunu büyütebilecek kadar malzemeyi içerisine çekip, devasa boyutlara ulaşabiliyorlar.
- Yüzlerce veya binlerce kara deliğin birleşmesiyle oluşabilirler.
- Büyük gaz bulutları ve bir grup yıldızın beraber çöküşüyle oluşabilirler.
3. Orta Seviye Kara Delikler
Astronomlar kara deliklerin sadece küçük veya büyük boyutta olduklarını düşünüyorlardı. Fakat son araştırmalar orta büyüklükteki kara deliklerin var olabilme ihtimallerine ışık tuttu. Böylesine kara delikler bir yıldız kümesindeki yıldızların zincirleme olarak çarpışmasıyla oluşabiliyor.
2014 yılında astronomlar bir spiral galaksi kolundaki orta seviye kütleye sahip kara deliğin varlığını keşfettiler. Böylelikle varlıkları da teorinin ötesine geçmiş oldu.