Halley Kuyruklu Yıldızı Özellikleri ve Tarihçesi

Geçmişten dolayı en fazla bilinen kuyruklu yıldızlardan, Halley kuyruklu yıldızının özellikleri, yörüngesi ve tarihçesi hakkında geniş bilgiler…

Halley Kuyruklu Yıldızı Hakkında Kısa Bilgi

Halley kuyruklu yıldızı resmi olarak 1P/Halley olarak adlandırılır. Halley, her 75-76 yılda bir dünyaya yaklaşıyor ve çıplak gözle izlenebilir hale geliyor. 75 yıllık yörüngesiyle kısa periyotlu kuyruklu yıldız kategorisindedir. Ve dünyadan çıplak gözle izlenebilen tek kısa periyotlu kuyruklu yıldızdır. Halley en son 1986 yılında dünyadan izlendi ve bir sonraki görünme yılı 2061 olarak belirlendi. Fakat kesin ay belirlemek mümkün değildir.

Halley’in tarihi kayıtlı geçmişi bir hayli eskiye dayanıyor. Milattan önce 240 yılında gök bilimciler tarafından gözlemlendi ve tarih kaynaklarına yazıldı. En kesin kayıtlar ise Çin, Babil ve ortaçağ Avrupalı tarihçiler tarafından yapıldı. İlk defa üzerinde ciddi çalışmalar yapan kişi, 1705 yılında Britanyalı gök bilimci Edmond Halley oldu. Daha sonrada kuyruklu yıldız hep kendisinin soy ismiyle anılmaya başlandı.

1986 yılında dünyanın yakınında geçen Halley, bir uzay aracı tarafından gözlemlendi. Bu gözlemin amacı kuyruklu yıldızın çekirdeği ve kuyruğunun yapısını incelemekti. Gözlemler teknoloji sebebiyle tam olarak yeterli olmadığı için bitmez tükenmez hipotezlerle desteklendi. Bu hipotezlerden en önemlisi ise, Fred Whipple‘ın “Kirli Kar topu” modelidir. Önemli olmasının sebebi ise doğru tahmin edilmiş olmasıdır. Fred Whipple’ın modeline göre Halley; su, karbondioksit, amonyak ve tozlardan gibi uçucu buzdan oluşan bir karışımdır. Günümüzde ise Halley’in yüzeyi, büyük kısmı tozlu, uçucu olmayan malzemeler ile kaplı durumda ve çok az bir kısmı buz ile örtülü.

Halley Kuyruklu Yıldızı Nasıl Keşfedildi ?

Rönesansa kadar insanların kuyruklu yıldızlar ile ilgili inandıkları şey; Aristotle’ın açıklamasına dayanarak, kuyruklu yıldızların dünya atmosferindeki kargaşadan dolayı oluştuklarıydı.  1577 yılında Tycho Brahe bu asılsız düşünceyi çürüttü. Brahe parallax hesaplamalarını kullanarak, kuyruklu yıldızların Ay’ın ötesine uzandıklarını gösterdi. Fakat hala bir çok kişi kuyruklu yıldızın Güneş’in yörüngesinde olduğu konusunda ikna olmamıştı.

1687 yılına gelindiğinde Isaac Newton, Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica kitabını yayımladı. Hareket ve yer çekimi kanunlarını bu kitabında işlemişti. Newton’ın kuyruklu yıldızlar hakkındaki çalışması kesin olarak tamamlanmamıştı.

Isaac Newton’ın arkadaşı editör ve yayıncı Edmond Halley 1705 yılında çıkardığı kitabında (Synopsis of the Astronomy of Comets), kuyruklu yıldızların yörünge periyotları hesabında Newton’ın yerçekimi kanunlarını kullanıp, Jüpiter ve Satürn’ün yer çekimlerinin oluşturduğu gecikmeleri hesaplayarak 1682’de görünen kuyruklu yıldızın 1531 ve 1607 yıllarında gözlemlenen kuyruklu yıldızla aynı olduğunu ve periyotun 75-76 yıl olduğunu söylemiştir. 1758 yılında ise bu kuyruklu yıldızın tekrar geçmesiyle Edmond Halley’in teorisi geçerlilik kazanmış ve onun soy ismi verilmesi kararlaştırılmıştır.

Halley Kuyruklu Yıldızı Yörüngesi ve Özellikleri

Halley’in yörünge periyodu son 3 yüzyılda 75-76 yıl arasında değişiyor. Genele bakıldığında ise, 74-79 yıl arasındadır. Güneş etrafındaki yörüngesi aşırı eliptik ve eksantirisitesi 0.967 dir. Bunun neyi ifade ettiğini şöyle açıklayabiliriz; “0” değeri çember, 1 değeri ise parabolik eğridir. Halley kuyruklu yıldızının yörüngesi güneşe en yakın 0.6 astronomik birim(AU) ve en uzak ise 35 astronomik birim(AU) ile kabaca Pluton’un olduğu mesafeye denk gelmektedir. Aşağıdaki görselden yörüngesini daha rahat anlayabilirsiniz.

Halley Kuyruklu Yıldızı Yörüngesinin Görünümü
Halley Kuyruklu Yıldızı Yörüngesinin Görünümü

Halley kuyruklu yıldızının yörüngesi, güneş sistemindeki bütün gezegenlerden farklıdır. Fark şu ki; bütün gezegenler tek yönde hareket ederken, üstte bulunan resimden de anlaşılacağı üzere Halley tersi yönünde bir yörüngeye sahiptir. Ters yörüngeden dolayı Halley, Dünya’ya göre bağıl hızı güneş sisteminde en fazla olan cisimdir. Bu bağıl hız 254,016 kilometre/saat olarak hesaplanmıştır.

Halley’in yörüngesine Dünya 2 kez yakınlaşmaktadır. Arkasında bıraktığı meteor parçaları Dünya’nın yerçekiminden etkilenip, yılda iki kez meteor yağmuruna sebep olmaktadır. Bunların birincisi Eta Aquariids olup, her yılın mayıs ayı başlarında etkili olmaktadır. Diğer ise, ekim ayının sonlarında olan Orinoid‘dir.

Halley kuyruklu yıldızı 100 milyon kilometreye kadar ulaşabilen bir kuyruk uzunluğuna rağmen, oldukça küçük bir çekirdeği vardır. 15 kilometre uzunluğunda, 8 kilometre genişliğinde ve 8 kilometre kalınlığında bir çekirdeğe sahiptir. Kütlesi de buna bağlı olarak 2.2 × 1014    kilogramdır. Ortalama yoğunluğu ise,  0.6 g/cm.

 

UzayCo

yorum Yap