Gezegenler Neden Yuvarlak

Güneş Sistemi'ndeki birçok obje ve gezegenler neden yuvarlak (küresel) 'tır ? İşte Nebula hipotezi ile başlayıp, hidrostatik denge ile sonlanan durum...

Güneş Sistemi’nde gezegenler dahil olmak üzere belli büyüklüğün üzerindeki tüm objeler yuvarlaktır. Gezegenlerin Titan, Ay gibi büyük uyduları, Asteroid Kuşağı’ndaki Ceres, Vesta, Psyche ve Kuiper Kuşağı’ndaki Makemake ile Eris de bunlara dahildir. Peki hiç merak ettiniz mi gezegenler neden yuvarlak ?

Nebula Hipotezi

Gezegen oluşumunun en yaygın kabul gören modeli olan Nebula hipotezine göre, Güneş Sistemimiz, oluşum sürecine nebula(bulutsu) olarak başladı. Hipoteze göre yaklaşık 4.57 milyar yıl önce nebulanın çökmesine sebep olan bir olay gerçekleşti. Bu olay hakkında net bir şey olmasa da, bir süpernova şok dalgasının etkisiyle bunun oluştuğu düşünülüyor. Şok dalgaları nebulanın merkezinde bir yerçekimi çöküşüne neden oldu.

Merkezdeki yerçekimi çöküşü sonucunda maddeler daha yoğun bölgelerde toplanmaya başladı. Daha yoğun bölgeler daha fazla madde çekerken, momentumun korunması, basıncın ve ısının artmasına neden oldu. Maddenin çoğu, Güneş’i oluşturacak şekilde merkeze toplandı. Maddelerden geriye kalan kısım ise, objenin etrafında yassılaşarak disk formuna girdiler.

Karasal Gezegenler ve Gaz Gezegenleri

Sonunda gezegenler, bu disklerin yerçekimi etkisiyle kendilerine daha fazla gaz ve toz çekmeleriyle oluştular. Kaynama noktalarının yüksek olması nedeniyle metaller ve silikatlar Güneş’e daha yakın mesafelerde katı halde bulunurlar. Bu maddelerin oluşturdukları gezegenler: Merkür, Venüs, Dünya ve Mars’tırlar ve bu gezegenlere karasal gezegen denir.

Buna karşılık, Jüpiter, Satürn, Neptün ve Uranüs gibi dev gezegenler uçucu bileşiklerin katı kalması için yeterince soğuk olduğu yerlerde oluşmuştur. Bu gezegenleri oluşturan buzullar, karasal gezegenleri oluşturan metaller ve silikatlardan daha fazla miktarda bulunurlar. Bu yüzden, hidrojen ve helyum atmosferlerini yakalayacak kadar büyüyebilirler.

Neden daha büyük nesneler daha başka şekiller yerine küre şeklinde oluşuyor? Bunun cevabı, hidrostatik denge olarak bilinen bir kavramla ilgilidir.

Hidrostatik Denge

Hidrostatik denge, bir gezegenin dışa dönük termal basıncı ile gezegenin içe doğru olan ağırlığından dolayı oluşan basıncın birbirini dengelediğini ifade eder. Bu durum dolayısıyla obje kendisini en uygun şekle getirmeye çalışır. Çapı 1000 kilometreden az olmayan objelerin yoğunluklarına da bağlı olarak, içten ve dıştan gelen kuvvetlerin en etkili biçimde dengelendiği şekil küredir.

Öte yandan “Gezegenler neden yuvarlak olmalı ?” sorusu 2006 yılında yapılan Uluslararası Astronomi Birliği’nde tartışıldı. Ve sonunda bir objenin gezegen statüsü alabilmesi için küresel olması gerektiği kabul edildi.

yorum Yap