Galaksi Türleri Nelerdir
Evrenin en renkli yapılarından biri olan galaksiler birbirine benzeseler de kompozisyonları bakımından tamamen farklıdırlar. Bu farklılar, galaksi türlerine göre yapılan sınıflandırmayı daha kolay hale getirmektedir.
Galaksiler, yıldızlar, nebulalar, gazlar, kara delikler ve karanlık maddeden oluşan devasa, kütlesel çekim olarak bağlı sistemlerdir. Galaksi türleri bu kütlesel çekimin gücüne bağlı olarak birbirinden farklıdır.
Galaksilerin şekilleri, boyutları ve yaşları farklıdır. Çoğunun merkezlerinde kara delik bulunur. Bazı durumlarda, bir galaksinin merkezin yer alan kara delik son derece geniş ve aktiftir.
Astronomlar galaksilerin tam olarak nasıl oluştuğundan net olarak emin değiller. Büyük Patlama’dan sonra, uzay neredeyse tamamen hidrojen ve helyumdan oluşuyordu. Bazı astronomlar, yerçekiminin tozları ve gazı birleştirerek yıldızları oluşturduğunu, bunların da galaksileri meydana getirdiğini savunuyorlar. Geri kalan kısım ise, yıldızları oluşturan maddelerin galaksiler oluşmadan önce içlerinde olduğunu düşünüyor.
Galaksiler şekillerine göre sınıflandırılır. Her türün farklı özellikleri vardır ve farklı bir evrim geçmişi vardır.
Galaksi Türleri
Galaksi türleri için en yaygın kullanılan sınıflandırma şeması, Edwin P. Hubble tarafından geliştirilen ve astronom Gerard de Vaucouleurs tarafından rafine edilen bir sisteme dayanmaktadır.
1. Spiral Galaksiler
Spiral galaksiler evrende en yaygın olan türlerdir. Güneş Sistemi’nin de içinde bulunduğu kendi galaksimiz Samanyolu Galaksisi ve bize en yakın galaksi olan Andromeda Galaksisi bunlara örnektir. Bir galaksinin merkezindeki merkezi parlak bölgeye “galaktik şişkinlik” denir.
Orta kısımlarını kesen büyük ve parlak çubuklara sahip olan spiral galaksilere “çubuklu spiraller” denir. Galaksilerin büyük çoğunluğunda bu çubuklar bulunur. Astronomlar, halen galakside hangi işleve sahip olduklarını anlamak için onları inceliyorlar. Buna ek olarak, ayrıca birçok spiral galaksi çekirdeğinde devasa büyüklükte kara delik içerebilir.
1.a. Seyfert Galaksiler
Seyfert galaksiler, çekirdeği yüksek iyonize gaz emisyonlar üreten özel bir galaksi türüdür. Seyfert galaksiler, çoğunlukla spiral galaksi olarak adlandırılırlar. Fakat farklıları vardır.
Seyfert galaksiler, 1943’te galaksi sınıfını tanımlayan ilk gökbilimci olan Carl Keenan Seyfert’in adını almıştır. Bu galaksilerin merkezlerinde süper kütleli kara deliklerin yer aldığı düşünülüyor.
Seyfert galaksiler, muazzam derecede parlak çekirdek ile hidrojen, oksijen, helyum ve azot içeren parlak emisyon hatlarına sahiptirler. Bu hatlar spesifik olarak, saniyede yaklaşık 50-4000 kilometre arasında değişen hızlarda güçlü bir Doppler genişlemesi sergiler.
Bu tür galaksiler, görüntülerde normal görünürler. Fakat son derece güçlü kızılötesi radyasyon kaynaklarıdır. Üstelik, ışımaların birçoğu da güçlü radyo enerjisi ve X-ışınlarıdır.
Seyfert çekirdekleri, kuasarlar ile benzerlik gösterir. Fakat görüntülerden yola çıkarak kuasarlara oranla çok daha az miktarlarda enerji salınımı gerçekleştirdikleri düşünülüyor.
Spiral galaksilerin sadece yüzde 1’inin Seyfert galaksi özelliği sergilediği tahmin ediliyor. Bu da spiral galaksiler ile farkını gösteriyor.
2. Eliptik Galaksiler
Eliptik galaksiler büyük oranda galaksi kümelerinde ve daha küçük gruplarda bulunan elipsoidal şeklindedir. Çoğu eliptik, daha yaşlı, düşük kütleli yıldızlar içerir. Yıldız oluşturan gaz ve toz bulutlarından büyük ölçüde yoksun oldukları için, içinde çok az yıldız oluşumu meydana gelir. Eliptik galaksiye en iyi örneklerden biri Messier 87 dir.
3. Düzensiz Galaksiler
Düzensiz galaksiler adından da anlaşılacağı gibi düzensiz şekildeki galaksilerin yer aldığı sınıftır. Yeryüzünden görülebilen düzensiz galaksiler için en iyi örnek Küçük Macellan Bulutu‘dur. Düzensiz galaksiler genellikle belirli bir şekilleri olmadığı için spiral veya eliptik grubunu giremezler. Her bir düzensiz galaksinin kendine özgü karakteristik bir yapısı vardır.
Düzensiz galaksiler, Irr I ve Irr II olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Irr I tipi galaksilerin, saf hidrojen gazı bölgeleri ve genç yıldızları bulunur. Irr II galaksiler ise, sadece yıldızlardan gelen ışığın çoğunu bloke eden büyük miktarda toz içeriyor gibi görünürler. Bütün bu toz, galaksideki farklı yıldızları görmeyi neredeyse imkansız kılar.
Galaksi Türleri Nasıl Oluşur
Gökbilimciler galaksilerin türlerinin farklı farklı olmamasının nedenini şu teori ile açıklıyorlar. Her bir galaksi türü aslında diğerlerinin önceki veya sonraki formudur. Yani spiral galaksiler yaşlandıkça, yerçekimi etkisinin azalmasıyla eliptik galaksilere dönüşüyorlar. Ancak, eliptik sönük yıldızlardan oluştukları için parlak bir ışık yaymazlar ve fark edilmeleri oldukça zordur. Bu nedenle böylesi bir teoriyi doğrulamak oldukça zor olacaktır.
Galaksi Türleri – UzayCo